Een
essay over de herkomst van een kleine Japanse hond.
Herkomst
van de shiba |
Nippo Showscene | Man
made: lijn, inteelt en outcross : de theorie van het fokken
Onbegrijpelijke stamboom | Stamboomnummer
Herkomst
van de shiba
Hoewel
de Shiba gezien wordt als oeroud Japans ras, er zijn zelfs aanwijzingen voor
het bestaan van een kleine Japanse hond met sikkel staart tot zelfs 3.000
voor Christus, moet de oorspronkelijke herkomst waarschijnlijk niet gezocht
worden in Japan zelf, maar op het Aziatische continent, zoals China en Korea.
Genetisch onderzoek heeft een nauwe verwantschap tussen de Shiba en Aziatische/Koreaanse
rassen aangetoond. Waarschijnlijk stamt de shiba af van een kleine Aziatische
wolf en dus niet van de Europese c.q. Amerikaanse grijze wolf die in het algemeen
gezien wordt als de stamvader van de meeste honden rassen.
In vroeger
tijden gebruikte de plaatselijke inwoners de kleine hond (shiba) voornamelijk
als jacht hond. Afgezonderd, door het bergachtige japanse landschap, ontstonden
verschillende lijnen kleine honden.
Voor de huidige
shiba is zijn verre en antieke herkomst beperkt van belang omdat de meeste
shiba lijnen zijn terugvoeren naar één belangrijke reu: Naka
(eigenaar Akashiso ; Nippo 1216 ; geboren 16.04.1948). Naka heeft als eerste
Shiba belangrijke shows gewonnen. Naka wordt gezien als de stamvader van de
hedendaagse shiba. Uit Naka zijn de belangrijkste bloedlijnen en de hedendaagse
kampioenen ontstaan.
NAKA, Akashiso
picture :website Maroonshibas en Nobuo Atsumi
Zijsprong naar : [Nippo
showscene]
Man
made: lijn, inteelt en outcross : de theorie van het fokken.
Rassen (groepen individuen met dezelfde kenmerken), of het nu honden, katten,
koeien, paarden of muizen zijn, komen tot stand door (on)zorgvuldige lijn(in)teelt.
Inteelt, het fokken met nauw verwante dieren, wordt toegepast om snel bepaalde (goede en slechte) eigenschappen (type) van een uitzonderlijk exemplaar (kampioen) aan het nageslacht door te geven. Inteelt wordt door sommigen alleen verantwoord geacht als deze plaats vindt tussen absoluut zuivere en 100 % gezonde exemplaren (en uiteraard ook gezonde voorouders).
Bij lijnteelt wordt ook gefokt met aan elkaar verwante dieren, maar de verwantschap moet vaak vederr gezocht worden. Er zal dus minimaal één gezamelijke voorouder zijn. Vaak echter zijn er dat meer, omdat men graag met kampioenen fokt. Er ontstaan echter door de vele combinatiemogelijkheden van de genen een grotere variatie waardoor het resultaat (het type) meer zal varieren. Onderscheid tussen verschillende bloed lijnen kan vaak al op het eerste oog gezien worden, maar ook binnen de lijnen komen verschillen voor..
Tegenover inteelt staat uitteelt (of wel: outcross, de fok met niet of heel ver verwante dieren). Outcross wordt gezien als een manier om het bloed te verversen en zogenaamde bastaard kracht te verkrijgen. Om het type te behouden wordt over het algemeen na een outcross weer lijnteelt toegepast.
Fokmethoden
In stambomen van honden kom je lijn en inteelt tegen, dat is
gebruikelijk en niet vreemd bij rashonden. Het woord "Inteelt" heeft
echter een nogal beladen betekenis, het woord "lijnteelt" klinkt
beduidend aangenamer en wordt door velen gepropagandeerd als de manier om
te fokken.
Een extreem voorbeeld
van inteelt vinden we bijvoorbeeld bij laboratorium muizen en ratten waar
de inteelt zo ver is doorgevoerd dat bijna van klonen kan worden gesproken.
Deze vergaande inteelt is toegepast om een zo voorspelbaar mogelijk proefdier
met steeds de zelfde eigenschappen te verkrijgen.
Ook onze vlees en melk producenten zijn onderwerp van vergaande inteelt.
Uit publicaties
blijkt dat ook koningshuizen vormen van, wellicht oneerbiedig gezegt, lijnteelt
kennen.
Een gebeuren van alle rangen en standen dus.
Fokmethoden worden dus toegepast om gelijksoortige individuen, een ras, te
verkrijgen.
Bij sommige hondenrassen
zijn gevolgen van (on)zorgvuldige lijn(in)teelt in het verleden tot uiting
gekomen in erfelijke zieken en aandoeningen. (Berucht zijn de gevallen van
HD, oogziekten enzovoort). Ook worden er rassen gefokt met bewuste geselecteerde
onnatuurlijke vormen in de lichaamsbouw, hetgeen leidt tot moeizame geboortes
en een korte levensduur.
Door toename van de medische verzorging en de goede kwaliteit voeding gedurende de laatste decennia, is echter ook de levensverwachting van onze honden toegenomen. Daarom moeten wij, mens, schepper van een ras, de gevolgen van onze beslissingen in de fokkerij kennen.
In het voorgaande wordt de omschrijving lijn(in)teelt gebruikt. Iedere vorm van lijnteelt is ook een vorm van inteelt. Lijnteelt zal niet direct zichtbaar zijn op de officiele drie generatie stamboom. Bij inteelt zal dat wel het geval zijn.
Berekenen
van een lijn(in)teelt waarde (COI)
Aan de hand van (statistische) berekeningen kan een zogenaamde "inteelt
coëfficiënt" (COI) worden berekend; hoe verder de ter beschikking staande
stamboom terug reikt hoe zinvoller de berekende coëfficiënt wordt. Om het
inteelt coëfficiënt te berekenen worden verschillende methoden toegepast.
Algemeen erkend
is de formule van Wright. Dit is een recursieve berekeningswijze rekening
houdende met inteelt bij voorouders.
Veel gebruikt is een relatief eenvoudige formule waarbij geen rekening wordt
gehouden met inteelt in achter liggende generaties. Deze formule resulteerd
in een coëfficiënt van (COI) 25 bij ouder/kind c.q. broer/zus teelt. Grootouder/kleinkind
geeft (COI) 12,5. Neef en nicht resulteerd in een waarde van 6,25 etc. Deze
formule resulteerd al snel tot 0 (nihil) en geeft een wat vertekend beeld.
Uiteraard zijn het allemaal theoretische waarden, pas na een representatief
onderzoek op de populatie (het ras) kan waarde aan deze getallen worden toegekend.
Sommigen fokkers en liefhebbers
veronderstellen dat inteelt noodzakelijk is om kampioenen voort te brengen,
kwaliteit te bewaren of te verbeteren. Onderzoek door kynologische organisaties
en wetenschappelijke instituten heeft echter aangetoond dat dit niet noodzakelijk
is. In het algemeen wordt gesteld dat indien een inteelt coëfficiënt lager
of gelijk aan het gemiddelde van een gezond ras, verantwoord is. Overigens
zijn er ook zeer succesvolle voorbeelden van zeer nauwe inteelt bekend, zoals
bij een amerikaanse poedel lijn (zie : The
Canine Diversity Project
Exemplaren met zeer geringe inteelt coëfficiënten blijken echter minstens
zo succesvol te zijn als exemplaren met hoge inteelt coëfficiënten, maar brengen
minder (gezondheid) risico's met zich mee.
Door het propaganderen van een fokreglement streeft de Nederlandse Kennelclub
- Raad van Beheer op kynologisch gebied - er naar de kwaliteit te verbeteren.
Gesteld wordt dat een goed fokdoel is : een zo hoog mogelijk percentage van
het bloed van een wenselijk geachte voorouder te verkrijgen bij een zo laag
mogelijk inteelt coëfficiënt
De gefokte shiba
De belangstelling
voor de Shiba is in Europa en de VS langzaam op gang gekomen en van een overweldigende
belangstelling en vraag is geen sprake. De Shiba is pas in Europa sinds midden
80'er jaren en geleerd hebbende van problemen bij andere rassen is de fok
hier geleidelijk op gang gekomen. Overfokken komt bij de shiba, in tegenstelling
tot sommige zeer populaire rassen, niet voor. Inteelt gebeurt meestal in Japan
zodra een belangrijk geacht kampioen wordt gevonden. De populatie in japan
mag echter groot genoeg geacht worden om problemen tengevolge van inteelt
te minimaliseren.
Bovendien moet opgemerkt worden dat men onder het begrip schoonheid in Japan
verstaat : een geestelijk en lichamelijk gezond dier, geschikt om als jachthond
te dienen.
Door onder meer de import van goede kwaliteit honden uit Japan en uitwisseling
over de hele wereld wordt in Europa de standaard hoog gehouden. Ook de reglementair
gefokte Shiba wordt in Europa, net als andere rassen overigens, alvorens voor
de fok te worden ingezet medisch gekeurd en op belangrijke erfelijke ziekten
onderzocht.Een respectabel
fokker zal alleen de beste en zorgvuldig gekozen exemplaren voor de fok inzetten.
Waar in het voorgaande
hoofdstuk gesproken is over het beperkte belang van de herkomst moet echter
zeker niet vergeten worden dat de herkomst van de shiba gelegen is in een
natuurlijke ontwikkeling, een geleidelijke evolutie dus. De Nihonken Hozonkai
heeft geprobeerd de oorspronkelijke Japanse (jacht)hond te bewaren zoals het
beestje was.
Pas in de laatste eeuw heeft de mens actief ingegrepen. Er is in tegenstelling
tot de vele hedendaagse rassen maar weinig aan de Shiba "verbouwd" en men
heeft geprobeerd de intrinsieke kwaliteiten van de oorspronkelijke hond in
de standaard vast te leggen. Dit heeft geresulteerd in het uiterst charmant
en natuurlijk ras zoals wij dat nu kennen, waar gezondheid en kwaliteit in
lichaam en geest voorop staan.
Onbegrijpelijke
stamboom.
Door de
afstand en de taal barrière met Japan treden een groot aantal problemen op
bij stamboom onderzoek. Bovendien maken honden en hun stamboom lange reizen
: van land tot land, van register naar register.
Gelukkig worden er veel stambomen op internet geplaatst zodat het iets eenvoudiger
wordt, maar problemen zijn er legio.
Het probleem
van de naamgeving
In
vroeger dagen werden shiba's enkel met hun eigen naam aangeduid zoals bijvoorbeeld
Naka en Koro. Om het wat duidelijker te maken welke hond het betrof werd of
de eigenaar naam toegevoegd of de plaats van herkomst. Deze methode is lang
gebruikt.
In Japan wordt thans de officiële geregistreerde naam door Nippo\JKC in Kanji tekens genoteerd, door de JKC wordt voor exportstambomen een vertaling gegeven in romanji (japans op z'n engels) als volgt opgebouwd:
Eigen naam - plaats/prefectuur - kennelnaam,
Voorbeeld :
Beniryuu go Yamanashi Andouso
Aka - Rood Kuro - Zwart Hime - Prinses Ishi - Steen Kawa - rivier Kita - Noord Kiyo - Zuiver Matsu - Dennehout |
Mizu
- water Naka - in Nishi - west Take - bamboo Yama - berg Tora - tijger Yu - Moedig Katsu - (over)winnaar |
Achter
toevoegingen aan de naam : -ichiro, - ichi, -kazu - = eerste zoon -jiro, -ji = tweede zoon -saburo, -zo = derde zoon -shiro = vierde zoon |
Maar
nu komt het probleem
Hoe vertaal je Kanji in Romanji ? Ook de Japan Kennel Club had/heeft daar
blijkbaar moeite mee.
Zo blijkt de meest bekende stamvader van de black and tan shiba door het leven
te gaan als zowel Kotetsu en in de Verenigde Staten van Amerika vooral
als Toratetsu.
Een begrijpelijke fout misschien, omdat het eerste Kanji teken van de naam
"tijger" - "tora" betekend, maar wordt
uitgesproken als "hû" ofwel "ko".
(ko betekend overigens ook "kind")
Ook de in shiba-land zeer bekende reu "Tekka no gen go Sanuki Mitzumotosow",
gaat door het leven als Tekka en als Tetsuka. En inderdaad
het wordt in Hiragana op de zelfde wijze geschreven.
Ook de naam van de kennel
Kohtokusow, Kotokuso, Koutokusou is nogal eens onderhevig aan vertaalfouten
of varianten.
De juiste romanji naam zou echter moeten zijn :
Kotetsu,Koutokusou ofwel zoals wij het zeggen Kotetsu
go Koutokusou
De als bron gebruikte
webpagina's en databases met shiba stambomen van anderen bijken ook nog al
eens een type foutje te bevatten. Door extra controle aan de hand van ouders
en nummers en terugvertaling naar Hiragana zijn fouten te herkennen en te
corrigeren.
Het zoeken wordt er dus niet makkelijker op, en dus kennis van de japanse
taal en een relatie in japan is vereist.
Maar goed, als het beestje maar een naam heeft :
Stamboomnummer
Op basis van de nummers is het makkelijker zoeken, maar indien een hond wordt
geëxporteerd en in een ander stamboek wordt ingeschreven veranderd ook
zijn/haar nummer nogal eens en soms worden de oorspronkelijke nummers niet
vermeld :
Nippo nummer:
het Nippo (Nihonken Hozonkai) stamboom nummer is opgebouwd uit twee delen.
Jaarnummer / volg nummer. Uiteraard is dat de japanse jaartelling, gebaseerd
op de regeer periode van de Keizer :
Periode | Jaartallen (notatie dd.mm.ccyy) |
Meiji | 08.09.1868 - 30.07.1912 |
Taisho | 30.07.1912 - 25.12.1926 |
Showa | 25.12.1926 - 07.01.1989 |
Heisei | 07.01.1989 - |
Een hond geboren in 1989, na 07.01.1989 heeft dus Heisei 1, maar geboren voor
07.01.1989 Showa 63.
De Nihon ken Hozonkai is opgericht in Showa 3 (1928) en erkent in Showa 12
(1937)
JKC nummer : een hond die alleen bij de JKC is geregistreerd heeft
geen Nippo nummer maar een JKC JS nummer.