Een essay over de herkomst van een kleine Japanse hond.
Herkomst van de shiba | Nippo Showscene | Man made: lijn, inteelt en outcross : de theorie van het fokken
Onbegrijpelijke stamboom | Stamboomnummer

Herkomst van de shiba
Hoewel de Shiba gezien wordt als oeroud Japans ras, er zijn zelfs aanwijzingen voor het bestaan van een kleine Japanse hond met sikkel staart tot zelfs 3.000 voor Christus, moet de oorspronkelijke herkomst waarschijnlijk niet gezocht worden in Japan zelf, maar op het Aziatische continent, zoals China en Korea.
Genetisch onderzoek heeft een nauwe verwantschap tussen de Shiba en Aziatische/Koreaanse rassen aangetoond. Waarschijnlijk stamt de shiba af van een kleine Aziatische wolf en dus niet van de Europese c.q. Amerikaanse grijze wolf die in het algemeen gezien wordt als de stamvader van de meeste honden rassen.

In vroeger tijden gebruikte de plaatselijke inwoners de kleine hond (shiba) voornamelijk als jacht hond. Afgezonderd, door het bergachtige japanse landschap, ontstonden verschillende lijnen kleine honden.

 Voor de huidige shiba is zijn verre en antieke herkomst beperkt van belang omdat de meeste shiba lijnen zijn terugvoeren naar één belangrijke reu: Naka (eigenaar Akashiso ; Nippo 1216 ; geboren 16.04.1948).  Naka heeft als eerste Shiba belangrijke shows gewonnen. Naka wordt gezien als de stamvader van de hedendaagse shiba. Uit Naka zijn de belangrijkste bloedlijnen en de hedendaagse kampioenen ontstaan. 

   
NAKA, Akashiso
picture :website Maroonshibas en Nobuo Atsumi

Zijsprong naar : [Nippo showscene]

Man made: lijn, inteelt en outcross : de theorie van het fokken.
Rassen (groepen individuen met dezelfde kenmerken), of het nu honden, katten, koeien, paarden of muizen zijn, komen tot stand door (on)zorgvuldige lijn(in)teelt.

Inteelt, het fokken met nauw verwante dieren, wordt toegepast om snel bepaalde (goede en slechte) eigenschappen (type) van een uitzonderlijk exemplaar (kampioen) aan het nageslacht door te geven. Inteelt wordt door sommigen alleen verantwoord geacht als deze plaats vindt tussen absoluut zuivere en 100 % gezonde exemplaren (en uiteraard ook gezonde voorouders).

Bij lijnteelt wordt ook gefokt met aan elkaar verwante dieren, maar de verwantschap moet vaak vederr gezocht worden. Er zal dus minimaal één gezamelijke voorouder zijn. Vaak echter zijn er dat meer, omdat men graag met kampioenen fokt. Er ontstaan echter door de vele combinatiemogelijkheden van de genen een grotere variatie waardoor het resultaat (het type) meer zal varieren. Onderscheid tussen verschillende bloed lijnen kan vaak al op het eerste oog gezien worden, maar ook binnen de lijnen komen verschillen voor..

Tegenover inteelt staat uitteelt (of wel: outcross, de fok met niet of heel ver verwante dieren). Outcross wordt gezien als een manier om het bloed te verversen en zogenaamde bastaard kracht te verkrijgen. Om het type te behouden wordt over het algemeen na een outcross weer lijnteelt toegepast.


Fokmethoden
In stambomen van honden kom je lijn en inteelt tegen, dat is gebruikelijk en niet vreemd bij rashonden. Het woord "Inteelt" heeft echter een nogal beladen betekenis, het woord "lijnteelt" klinkt beduidend aangenamer en wordt door velen gepropagandeerd als de manier om te fokken.

Een extreem voorbeeld van inteelt vinden we bijvoorbeeld bij laboratorium muizen en ratten waar de inteelt zo ver is doorgevoerd dat bijna van klonen kan worden gesproken. Deze vergaande inteelt is toegepast om een zo voorspelbaar mogelijk proefdier met steeds de zelfde eigenschappen te verkrijgen.
Ook onze vlees en melk producenten zijn onderwerp van vergaande inteelt.
Uit publicaties blijkt dat ook koningshuizen vormen van, wellicht oneerbiedig gezegt, lijnteelt kennen.
Een gebeuren van alle rangen en standen dus.

Fokmethoden worden dus toegepast om gelijksoortige individuen, een ras, te verkrijgen.

Bij sommige hondenrassen zijn gevolgen van (on)zorgvuldige lijn(in)teelt in het verleden tot uiting gekomen in erfelijke zieken en aandoeningen. (Berucht zijn de gevallen van HD, oogziekten enzovoort). Ook worden er rassen gefokt met bewuste geselecteerde onnatuurlijke vormen in de lichaamsbouw, hetgeen leidt tot moeizame geboortes en een korte levensduur.

Door toename van de medische verzorging en de goede kwaliteit voeding gedurende de laatste decennia, is echter ook de levensverwachting van onze honden toegenomen. Daarom moeten wij, mens, schepper van een ras, de gevolgen van onze beslissingen in de fokkerij kennen. 

In het voorgaande wordt de omschrijving lijn(in)teelt gebruikt. Iedere vorm van lijnteelt is ook een vorm van inteelt. Lijnteelt zal niet direct zichtbaar zijn op de officiele drie generatie stamboom. Bij inteelt zal dat wel het geval zijn.

Berekenen van een lijn(in)teelt waarde (COI)
Aan de hand van (statistische) berekeningen kan een zogenaamde "inteelt coëfficiënt" (COI) worden berekend; hoe verder de ter beschikking staande stamboom terug reikt hoe zinvoller de berekende coëfficiënt wordt. Om het inteelt coëfficiënt te berekenen worden verschillende methoden toegepast.

Algemeen erkend is de formule van Wright. Dit is een recursieve berekeningswijze rekening houdende met inteelt bij voorouders.
Veel gebruikt is een relatief eenvoudige formule waarbij geen rekening wordt gehouden met inteelt in achter liggende generaties. Deze formule resulteerd in een coëfficiënt van (COI) 25 bij ouder/kind c.q. broer/zus teelt. Grootouder/kleinkind geeft (COI) 12,5. Neef en nicht resulteerd in een waarde van 6,25 etc. Deze formule resulteerd al snel tot 0 (nihil) en geeft een wat vertekend beeld.
Uiteraard zijn het allemaal theoretische waarden, pas na een representatief onderzoek op de populatie (het ras) kan waarde aan deze getallen worden toegekend.

Sommigen fokkers en liefhebbers veronderstellen dat inteelt noodzakelijk is om kampioenen voort te brengen, kwaliteit te bewaren of te verbeteren. Onderzoek door kynologische organisaties en wetenschappelijke instituten heeft echter aangetoond dat dit niet noodzakelijk is. In het algemeen wordt gesteld dat indien een inteelt coëfficiënt lager of gelijk aan het gemiddelde van een gezond ras, verantwoord is. Overigens zijn er ook zeer succesvolle voorbeelden van zeer nauwe inteelt bekend, zoals bij een amerikaanse poedel lijn (zie : The Canine Diversity Project

Exemplaren met zeer geringe inteelt coëfficiënten blijken echter minstens zo succesvol te zijn als exemplaren met hoge inteelt coëfficiënten, maar brengen minder (gezondheid) risico's met zich mee.

Door het propaganderen van een fokreglement streeft de Nederlandse Kennelclub - Raad van Beheer op kynologisch gebied - er naar de kwaliteit te verbeteren.

Gesteld wordt dat een goed fokdoel is : een zo hoog mogelijk percentage van het bloed van een wenselijk geachte voorouder te verkrijgen bij een zo laag mogelijk inteelt coëfficiënt

De gefokte shiba
 De belangstelling voor de Shiba is in Europa en de VS langzaam op gang gekomen en van een overweldigende belangstelling en vraag is geen sprake. De Shiba is pas in Europa sinds midden 80'er jaren en geleerd hebbende van problemen bij andere rassen is de fok hier geleidelijk op gang gekomen. Overfokken komt bij de shiba, in tegenstelling tot sommige zeer populaire rassen, niet voor. Inteelt gebeurt meestal in Japan zodra een belangrijk geacht kampioen wordt gevonden. De populatie in japan mag echter groot genoeg geacht worden om problemen tengevolge van inteelt te minimaliseren.
Bovendien moet opgemerkt worden dat men onder het begrip schoonheid in Japan verstaat : een geestelijk en lichamelijk gezond dier, geschikt om als jachthond te dienen.

Door onder meer de import van goede kwaliteit honden uit Japan en uitwisseling over de hele wereld wordt in Europa de standaard hoog gehouden. Ook de reglementair gefokte Shiba wordt in Europa, net als andere rassen overigens, alvorens voor de fok te worden ingezet medisch gekeurd en op belangrijke erfelijke ziekten onderzocht.Een respectabel fokker zal alleen de beste en zorgvuldig gekozen exemplaren voor de fok inzetten.

Waar in het voorgaande hoofdstuk gesproken is over het beperkte belang van de herkomst moet echter zeker niet vergeten worden dat de herkomst van de shiba gelegen is in een natuurlijke ontwikkeling, een geleidelijke evolutie dus. De Nihonken Hozonkai heeft geprobeerd de oorspronkelijke Japanse (jacht)hond te bewaren zoals het beestje was.
Pas in de laatste eeuw heeft de mens actief ingegrepen. Er is in tegenstelling tot de vele hedendaagse rassen maar weinig aan de Shiba "verbouwd" en men heeft geprobeerd de intrinsieke kwaliteiten van de oorspronkelijke hond in de standaard vast te leggen. Dit heeft geresulteerd in het uiterst charmant en natuurlijk ras zoals wij dat nu kennen, waar gezondheid en kwaliteit in lichaam en geest voorop staan. 

 

Onbegrijpelijke stamboom.
Door de afstand en de taal barrière met Japan treden een groot aantal problemen op bij stamboom onderzoek. Bovendien maken honden en hun stamboom lange reizen : van land tot land, van register naar register. 
Gelukkig worden er veel stambomen op internet geplaatst zodat het iets eenvoudiger wordt, maar problemen zijn er legio.

Het probleem van de naamgeving
In vroeger dagen werden shiba's enkel met hun eigen naam aangeduid zoals bijvoorbeeld Naka en Koro. Om het wat duidelijker te maken welke hond het betrof werd of de eigenaar naam toegevoegd of de plaats van herkomst. Deze methode is lang gebruikt.

In Japan wordt thans de officiële geregistreerde naam door Nippo\JKC in Kanji tekens genoteerd, door de JKC wordt voor exportstambomen een vertaling gegeven in romanji (japans op z'n engels) als volgt opgebouwd:

Eigen naam - plaats/prefectuur - kennelnaam,

Voorbeeld :

Beniryuu go Yamanashi Andouso

Aka - Rood
Kuro - Zwart
Hime - Prinses
Ishi - Steen
Kawa - rivier
Kita - Noord
Kiyo - Zuiver
Matsu - Dennehout
Mizu - water
Naka - in
Nishi - west
Take - bamboo
Yama - berg
Tora - tijger
Yu - Moedig
Katsu - (over)winnaar
Achter toevoegingen aan de naam :
-ichiro, - ichi, -kazu - = eerste zoon
-jiro, -ji = tweede zoon
-saburo, -zo = derde zoon
-shiro = vierde zoon




Maar nu komt het probleem
Hoe vertaal je Kanji in Romanji ? Ook de Japan Kennel Club had/heeft daar blijkbaar moeite mee.

Zo blijkt de meest bekende stamvader van de black and tan shiba door het leven te gaan als zowel Kotetsu en in de Verenigde Staten van Amerika vooral als Toratetsu.
Een begrijpelijke fout misschien, omdat het eerste Kanji teken van de naam "tijger" - "tora" betekend, maar wordt uitgesproken als "hû" ofwel "ko". (ko betekend overigens ook "kind")

Ook de in shiba-land zeer bekende reu "Tekka no gen go Sanuki Mitzumotosow", gaat door het leven als Tekka en als Tetsuka. En inderdaad het wordt in Hiragana op de zelfde wijze geschreven.

Ook de naam van de kennel Kohtokusow, Kotokuso, Koutokusou is nogal eens onderhevig aan vertaalfouten of varianten.
De juiste romanji naam zou echter moeten zijn :
Kotetsu,Koutokusou ofwel zoals wij het zeggen Kotetsu go Koutokusou

De als bron gebruikte webpagina's en databases met shiba stambomen van anderen bijken ook nog al eens een type foutje te bevatten. Door extra controle aan de hand van ouders en nummers en terugvertaling naar Hiragana zijn fouten te herkennen en te corrigeren.

Het zoeken wordt er dus niet makkelijker op, en dus kennis van de japanse taal en een relatie in japan is vereist.

Maar goed, als het beestje maar een naam heeft :

Stamboomnummer
Op basis van de nummers is het makkelijker zoeken, maar indien een hond wordt geëxporteerd en in een ander stamboek wordt ingeschreven veranderd ook zijn/haar nummer nogal eens en soms worden de oorspronkelijke nummers niet vermeld :

Nippo nummer:
het Nippo (Nihonken Hozonkai) stamboom nummer is opgebouwd uit twee delen. Jaarnummer / volg nummer. Uiteraard is dat de japanse jaartelling, gebaseerd op de regeer periode van de Keizer :

Periode Jaartallen (notatie dd.mm.ccyy)
Meiji 08.09.1868 - 30.07.1912
Taisho 30.07.1912 - 25.12.1926
Showa 25.12.1926 - 07.01.1989
Heisei 07.01.1989 -


Een hond geboren in 1989, na 07.01.1989 heeft dus Heisei 1, maar geboren voor 07.01.1989 Showa 63.
De Nihon ken Hozonkai is opgericht in Showa 3 (1928) en erkent in Showa 12 (1937)

JKC nummer : een hond die alleen bij de JKC is geregistreerd heeft geen Nippo nummer maar een JKC JS nummer.